Do skoro je bilo poznato da se može razlagati samo putem fotorazgradnje, odnosno raskidanjem hemijskih veza materije pomoću sunčevih zraka. Naučnici su procenili da je naj taj način plastici potrebno od 500 do 1.000 godina da se razloži, usput prelazeći u mikroplastiku i nanoplastiku koja dalje zagađuje tlo, vodu i žive organizme ulazeći u lanac ishrane.
Kao odgovor na akumulaciju plastičnog otpada u poslednjih 70 godina, pojavila se nova vrsta izolovana sa deponija plastike, koja je, adaptirajujući se na svoje okruženje, razvila do tada sposobnost zapaženu samo kod nekih vrsta gljiva. Grupa naučnika iz Japana je 2016. godine otkrila novu vrstu bakterije koja ima sposobnost da razgrađuje plastiku.
Daljim istraživanjima otkriveno je da, nakon 6 nedelja, bakterija (Ideonella sakaiensis) gotovo u potpunosti razgradi plastiku lošijeg kvaliteta. Međutim, kada je u pitanju visoko kristalizovani PET, koji se koristi u izradi plastičnih boca, bakteriji je za razgradnju potrebno više vremena. Za primenu ovih enzima u reciklaži ili čišćenju zagađenja neophodno je njihovo usavršavanje. Osim toga, plastika često sadrži aditive koji mogu biti toksični nakon što se oslobode u okolinu. U tom slučaju bi plastični otpad bio manje toksičan u nerazgrađenoj formi.
2021. godine je sa deponija izolovana još jedna vrsta bakterije koja koristi plastiku u ishrani. Prva je koja može da razlaže poliester poliuretan koji, zbog svoje izdržljivosti, ima veoma široku primenu.
U toku procesa razgradnje oslobađaju se ugljen-monoksid, cijanovodonična kiselina i ostale štetne materije koje bi ubile većinu bakterija, ali ne i Pseudomonas sp. TDA1.
Poliuretan se teško reciklira, a godišnje se proizvode milioni tona. Gljive koje ga razlažu su bile poznate i pre otkrića bakterije, ali kada je reč o industrijskoj upotrebi, bakterije bi bile lakše za korišćenje. Procenjeno je da će proći još 10 godina dok Pseudomonas sp. TDA1 ne bude mogao da se koristi u reciklaži i čišćenju životne sredine. Glavni cilj daljeg istraživanja je odrediti gene koji kodiraju enzime za razlaganje plastike.
Pokušavajući da prate evolucioni tok i otkriju tačnu strukturu enzima pronađenih kod bakterije Ideonella sakaiensis, naučnici su u laboratoriji slučajno napravili poboljšani, mutirani enzim koji plastiku razlaže većom brzinom. Novi enzim otvara mogućnost da se u budućnosti plastika kvalitetnije reciklira.
Trenutno, plastika recikliranih flaša može da se koristi ponovo samo u lošijoj formi, u vidu neprozirnih vlakana koja ulaze u sastav odeće i tepiha. Otkriće mutiranog enzima pokazalo je da je poboljšanje moguće i dovelo je do pronalaska super enzima. Kombinacijom dva enzima bakterije Ideonella sakaiensis došlo je do značajnog povećanja aktivnosti i ušestostručenog porasta brzine razlaganja.
Još jedna prednost super enzima je i njegova sposobnost da funkcioniše na sobnoj temperaturi, bez potrebe za dodatnim zagrevanjem i utroškom energije. Ovi pronalasci pokazuju u pravcu njihove primene u poboljšanju reciklaže i čišćenja prirodnog okruženja. Kombinacijom novih potencijalnih enzima očekuje se da će biti moguća i razgradnja mešovitih, teško reciklirajućih materijala.
CUVARI RAVNICE
